Drie jaar later – waar staan we?

Wat heeft de Woo veranderd?

De Woo heeft de spelregels voor overheidsinformatie duidelijk aangescherpt. Bestuursorganen, zowel centraal als decentraal, moeten informatie uit 17 vastgestelde categorieën actief openbaar maken. Enkele provincies, waterschappen en gemeenten publiceren al vanaf hun eigen systemen. Maar de ambitie is helder: alle informatie moet op één centrale plek beschikbaar zijn. Daarom is de Woo-index in het leven geroepen.

Verplichte informatiecategorieën

Vrijwel alle gemeenten hebben inmiddels de verplichte informatiecategorieën gepubliceerd. In veel gevallen is vooraf onderzocht welke informatie onder welke werkdefinities vallen en welke informatie al op bestaande websites te vinden is. Als het niet direct duidelijk is welke informatie onder welke categorie valt, dan kunnen decentrale overheden gebruikmaken van hulpmiddelen die beschikbaar zijn gesteld door de centrale overheid.

Sommige organisaties hebben daarnaast een speciaal projectteam ingericht dat zich richt op het structureel en duurzaam openbaar maken van overheidsinformatie.

Informatiehuishouding als knelpunt in de praktijk

Ondanks de successen, zijn er ook bottlenecks. Zo blijkt het verwerken van Woo-verzoeken arbeidsintensiever dan verwacht. Dat komt niet alleen door de hoeveelheid verzoeken, maar vooral door de manier waarop informatie binnen organisaties is opgeslagen en beheerd. In veel overheidsorganisaties is informatie versnipperd, onvoldoende gestructureerd en moeilijk terug te vinden. Ook ontbreekt vaak overzicht: waar staan de informatie, wie is dossierhouder, en is het dossier volledig?

Het ontbreken van duidelijke metadata en centrale opslaglocaties maakt zowel actieve openbaarmaking als het afhandelen van verzoeken complex.

Een ander knelpunt is de juridische toetsing: wat mag wel of niet worden gedeeld? Dat vraagt om samenwerking tussen afdelingen en actuele kennis van de wet. Iets waar lang niet alle organisaties goed op zijn ingericht.

Tussenstand: gemengde resultaten

Sommige overheden zijn inmiddels goed op stoom. Ze publiceren consequent, reageren tijdig op verzoeken, trainen medewerkers en bouwen platformen. Tegelijkertijd is er een grote groep die achterloopt. De drie grootste knelpunten:

• Capaciteitstekort: onvoldoende mensen beschikbaar om de Woo goed uit te voeren.

• Versnipperde informatie: overheidsinformatie is verspreid of incompleet.

• Juridische onduidelijkheid: onduidelijkheid over de reikwijdte van de Woo leidt tot vertraging en soms zelfs rechtszaken.

De volgende fase

De actieve openbaarmaking wordt gefaseerd uitgerold. Per 1 juli 2025 geldt de verplichte openbaarmaking voor de informatiecategorieën uit de tweede tranche: vergaderstukken, besluiten, adviezen & Woo-besluiten. Later in 2025, op een nog niet vastgestelde datum, zal de verplichte openbaarmaking gaan gelden voor ingekomen stukken, convenanten en klachtenrapporten.

Ondertussen wordt gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de Woo-index. Dit landelijke platform moet het centrale punt worden voor alle gepubliceerde overheidsinformatie.

Conclusie

Drie jaar na de invoering van de Woo kunnen we stellen dat transparantie binnen de overheid geen vrijblijvende ambitie is. Het is iets wat wettelijk verplicht is en waar een rechter aan te pas kan komen wanneer overheden niet genoeg doen in de openbaarmaking.

Daarnaast neemt de druk vanuit de samenleving en de journalistiek steeds verder toe. Waar de Wet openbaarheid van bestuur nog een reactieve aanpak toeliet, is een proactieve aanpak nu vereist. Dat vraagt om een goede informatiehuishouding, voldoende capaciteit en transparantie.

De uitdagingen rondom de Woo zijn groot en raken de kern van het vertrouwen in de overheid. Investeren in kennis, systemen en samenwerking is dan ook geen luxe, maar noodzaak.