Doorbreek afhankelijkheid als wapen tegen pgb-fraude
"Als H. klagende of lastige jongeren wilde sussen, gaf hij ze een tientje om sigaretten of wiet t...
Goede, toegankelijke en betaalbare zorg is het hoger doel van vrijwel iedere organisatie die werkzaam is in de zorg. Maar deze gewenste toegankelijkheid maakt de zorg ook gevoelig voor fraude: het bewust misbruik maken van geld dat bestemd is voor zorg, met het oog op eigen of andermans gewin. Zo wordt er ook veel gefraudeerd met het persoonsgebonden budget (pgb). Malafide zorgaanbieders zien in het pgb een goed verdienmodel, waardoor zorgvragers het risico lopen niet de juiste zorg te krijgen. Terwijl zij die zorg juist hard nodig hebben. De belangrijkste vraag is daarom: ‘Hoe maken we het pgb toekomstbestendig?’
Met het pgb kiest de zorgvrager zelf zijn zorgverlener en maken zij samen werkafspraken, vastgelegd in contracten. Degene aan wie het pgb is toegekend, noemen we een budgethouder. Budgethouders hebben zélf de regie in het organiseren van hun zorg. Maar wat als het niet goed gaat? Kun je van iemand met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking verwachten dat hij zijn pgb goed beheert? Volgens de wet- en regelgeving is de budgethouder zelf verantwoordelijk voor een correcte besteding van het geld. Dit vergt misschien erg veel van iemand met een beperking. Het pgb is dan ook niet voor iedereen geschikt en is in de praktijk aantrekkelijk voor misbruik.
Aantrekkelijk voor misbruik
Ondanks de transitie van de Algemene Wet Bijzonder Ziektekosten (AWBZ) naar de Wet langdurige zorg (Wlz), blijft het pgb gevoelig voor fraude. Op 4 april 2018 verscheen het krantenbericht over twee broers die zijn aangehouden voor miljoenenfraude met het pgb. Minister van Volksgezondheid, Hugo de Jonge, reageerde op het artikel door aan te geven dat hij strengere regels ging opstellen voor het pgb. Het Openbaar Ministerie noemde de pgb-fraude zelfs een ‘maatschappelijk probleem’. En dat is het ook. Er is geen goed beeld van de werkelijke omvang van pgb-fraude. Alle fraudezaken die tot nu toe bekend zijn, zijn waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg.
Op 7 mei schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten op hun website dat de georganiseerde misdaad zich in toenemende mate richt op fraude met het pgb. Naar aanleiding van deze problematiek en de toenemende aandacht in de media lanceerde het kabinet het rapport 'Rechtmatige Zorg’. Het actiegerichte plan laat onder andere een aanpak zien om misbruik van pgb-gelden te voorkomen en tegen te gaan.
Maak PGB toekomstbestendig
In de basis is én blijft het pgb een belangrijk en krachtig instrument. Maar het is ook een complex instrument en daardoor fraudegevoelig. Om het pgb toekomstbestendig te maken, moeten we veranderingen doorvoeren. Alleen dan hebben malafide personen en bureaus minder de kans zichzelf te verrijken, over de rug van kwetsbare mensen. Maar hoe?
Allereerst moet je weten wat de huidige knelpunten zijn en hoe je deze kunt voorkomen en bestrijden. Op basis van ervaringen uit de dagelijkse praktijk van het pgb licht ik 4 probleemgebieden uit. Of beter gezegd: de verbetergebieden.
- De toekenning van een pgb
Verstrekkers dienen een strengere afweging aan de ‘voorkant’ te maken. - De afhankelijkheid tussen budgethouder en zorgverlener
Door kwaadwillende zorgaanbieders wordt misbruik gemaakt van kwetsbare cliënten, waaraan bergen goud worden beloofd. Zij vertrouwen op en zijn afhankelijk van hun zorgverlener. - De (wettelijke) vertegenwoordiging
De budgethouder blijft (financieel) verantwoordelijk, ondanks dat hij een wettelijke vertegenwoordiger en/of gewaarborgde hulp heeft. - Het civiele- en strafrechtelijke traject
Zorgfraude is moeilijk te bewijzen, waardoor het niet vaak tot een strafrechtelijke vervolging komt.
In de artikelen die hierna volgen, licht ik ieder knelpunt inhoudelijk toe en bespreek ik de oplossingsrichtingen en praktische verbeteringen. In het volgend artikel staat het eerste knelpunt, de toekenning van het pgb, centraal, inclusief de verbetervoorstellen.